Mięsień czworogłowy uda kojarzony jest przede wszystkim ze stawem kolanowym. Niewątpliwie, ma on ogromny wpływ na funkcjonowanie stawu kolanowego. Jednakże, jego oddziaływanie ma znacznie szerszy zakres. Przyglądając się bardziej szczegółowo anatomicznym powiazaniom i zależnościom tego mięśnia z innymi obszarami w ludzkim ciele, zauważymy jego znacznie szersze działanie. Okazuje się bowiem, że mięsień czworogłowy uda wywiera wpływ na funkcjonowanie stawu biodrowego. Od tego mięśnia zależna jest wydolność chodu. Dodatkowo, mięsień czworogłowy poprzez oddziaływanie na miednicę oraz kręgosłup, będzie w dużym stopniu wpływał na ogólną postawę ciała.
Mięsień czworogłowy uda – anatomia
Mięsień czworogłowy uda zlokalizowany jest w przedziale przednim mięśni kończyny dolnej w obrębie uda. Do tej pory w atlasach anatomicznych przyjmowano, że mięsień ten składa się z czterech odrębnych brzuśców (głów).
W pierwszej kolejności jest nim mięsień prosty uda przyczepiający się bezpośrednio do kolca biodrowego przedniego dolnego. Ponad to, posiada on również tzw. pośrednie ścięgno, które przyczepia się w obrębie górnego brzegu panewki. Za pośrednictwem trzeciego przyczepia się do torebki stawu biodrowego od przodu
Następnie, mięsień obszerny boczny, który ma swoje przyczepy początkowe w obrębie bocznej powierzchni krętarza większego, guzowatości pośladkowej i bocznej krawędzi kresy chropawej.
Wyróżniamy również mięsień obszerny przyśrodkowy, który biegnie od anatomicznej szyjki kości udowej i przyśrodkowej krawędzi kresy chropawej. Mięsień obszerny przyśrodkowy jest głęboko osadzony w rozcięgnie mięśnia obszernego pośredniego, podczas gdy napinacz mięśnia obszernego pośredniego wchodzi w to samo rozcięgno, bardziej powierzchownie.
Czwartym brzuścem mięśnia czworogłowego uda jest mięsień obszerny pośredni. Rozpoczyna się on na wysokości proksymalnych trzech czwartych przedniej i bocznej powierzchni trzonu kości udowej oraz od krawędzi bocznej kresy chropawej. Niektóre pęczki mięśnia obszernego pośredniego wczepiają się w górne zachyłki kaletki nadrzepkowej, tworząc w ten sposób mięsień stawowy kolana.
Ścięgno mięśnia czworogłowego i 5 głowa ?
W dalszym przebiegu, wszystkie brzuśce płynnie przechodzą w bardzo mocną i wytrzymałą strukturę tworząc ścięgno mięśnia czworogłowego uda. Najbardziej powierzchowne włókna ścięgna ciągną się dalej i pokrywają rzepkę, przyczepiając się do guzowatości kości piszczelowej. Niektóre włókna tkanki łącznej z obszaru mięśnia prostego uda wraz z włóknami tkanki łącznej mięśnia obszernego bocznego oraz obszernego przyśrodkowego tworzą boczne i przyśrodkowe troczki rzepki.
Okazuje się jednak, iż prawdopodobnie mięsień czworogłowy uda posiada mięsień, który wspomogą go w swoich zadaniach. Tym nowo zidentyfikowanym mięśniem jest napinacz mięśnia obszernego pośredniego (TVI). Zaczyna się on w rejonie przednio-dolnej części krętarza wielkiego. Łączy się szerokim, płaskim rozcięgnem z mięśniem obszernym bocznym oraz mięśniem obszernym pośrednim w centralnej części uda. Dodatkowo, za pośrednictwem pojedynczego ścięgna, w górnej części rzepki, przechodzi w ścięgno mięśnia czworogłowego. W tylnym przedziale uda włókna mięśniowe tych trzech mięśni łączą się w pobliżu kresy chropawej kości udowej. Na poziomie krętarza większego ten mięsień może również posiadać przyczepy początkowe z mięśnia pośladkowego małego.
Na ten moment niewiele wiemy o jego funkcji; jednak prawdopodobnie umożliwia, wraz z innymi strukturami/mięśniami, prawidłowy ruch rzepki i/lub powoduje napięcie mięśnia pośredniego.
Mięsień czworogłowy uda i jego główne zadania
Rozpatrując mięsień czworogłowy jako jeden mięsień, wyróżniamy jego dwie główne funkcje. Może on zginać staw biodrowy, oraz prostować kolano. Dodatkowo, optymalny balans mięśnia czworogłowego jest niezbędny do prawidłowego ruchu rzepki.
Aferentna informacja z obszaru mięśnia czworogłowego uda jest niezbędna do utrzymania prawidłowej postawy. Aktywacja tych bodźców pozwala przeciwległemu mięśniowi czworogłowemu poprawić koordynację, zwiększając równowagę posturalną. Mięśnie czworogłowe uda umożliwiają samodzielny chód, ułatwiają wchodzenie po schodach, a także umożliwiają wstawanie z krzesła.
Nie należy również pomijać istotnej roli jaką odgrywa mięsień obszerny przyśrodkowy. Działa on bowiem pośrednio jako stabilizator rzepki, kierując swoją siłę skurczu na środkową oś kości udowej.
Podsumowując, mięsień czworogłowy uda jest niewątpliwie jednym z najważniejszych mięśni w kontekście wydolnej pracy stawu kolanowego. Jednakże zredukowanie jego funkcji do prostowania stawu kolanowego i zginania stawu biodrowego może utrudnić zrozumienie problemów funkcjonowania ciała ludzkiego. Wszelkie urazy, kontuzje czy stany pooperacyjne w obszarze kolana i całej kończyny dolnej wymagają zbadania wydolności mięśnia czworogłowego uda.
Bibliografia:
1). Photo by The Cleveland Museum of Art on Unsplash