Zerwanie więzadła krzyżowego przedniego (ACL) jest urazem ostrym. Najbardziej charakterystycznymi objawami tego uszkodzenia jest ból oraz niestabilność kolana, a w późniejszym etapie może pojawić się obrzęk. Przy całkowitym zerwaniu więzadła, może być słyszalny głośny trzask. Nie ma również możliwości przeniesienia ciężaru na stronę dotkniętą uszkodzeniem ACL.
Uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego (ACL) powstają w wyniku nagłego przesunięcia się powierzchni stawowych kości udowej i piszczelowej poza ich fizjologiczny zakres lub przez nadmierny przeprost w stawie kolanowym.
Sam uraz może powstać w wyniku zadziałania na staw kolanowy mechanizmu pośredniego lub bezpośredniego. W pierwszym przypadku do urazu dochodzi w czasie skręcającego ruchu kolana przy nagłej zmianie kierunku lub obrocie bez udziału sił zewnętrznych. Natomiast uraz z mechanizmu bezpośredniego powstaje w wyniku zadziałania siły zewnętrznej na staw kolanowy.
Ryc.: Mechanizm urazu ACL
Zerwanie ACL – czynniki ryzyka
Obecnie uważa się, iż istnieją czynniki, które w znacznym stopniu zwiększają ryzyko zaistnienia urazu więzadła krzyżowego przedniego. Zaobserwowano m.in., iż ryzyko wystąpienia zerwania więzadeł krzyżowych przednich u kobiet jest trzykrotnie większe niż u mężczyzn. Taki stan rzeczy, tłumaczy się wieloma różnicami pomiędzy obydwiema płciami. Tymi różnicami są po pierwsze odmienności w budowie anatomicznej. Zalicza się do nich szerszą miednicę u kobiet, większą rotację zewnętrzną kości piszczelowej, zwiększoną koślawość kolan oraz słabiej rozwinięte umięśnienie.
Niewydolna kontrola nerwowo-mięśniowa
Kobiety wykazują także zmniejszoną zdolność kontroli nerwowo – mięśniowej. Fakt ten przyczynia się do ograniczenia zdolności przeciwstawiania się obciążeniom przemieszczającym, wymagającym dynamicznej stabilizacji kolana. Ponadto, niższy współczynnik funkcji mięśni kulszowo – goleniowych w stosunku do mięśnia czworogłowego może stanowić dodatkowe obciążenie dla ACL. Dodatkowo, kobiety odznaczają się zwiększoną wiotkością stawową. Różnice te mają podłoże hormonalne, gdyż wykazano zmiany wiotkości więzadłowej adekwatnie do występowania cyklu menstruacyjnego.
Wymienione czynniki mogą w znaczny sposób przyczyniać się do osłabienia mechanicznych cech ACL. U kobiet może zatem dochodzić do większego przemieszczania się kości piszczelowej ku przodowi, co może zwiększać podatność więzadła krzyżowego przedniego na uszkodzenie.
Czynniki anatomiczne – wyniosłość międzykłykciowa
Kolejnym czynnikiem ryzyka wystąpienia urazu jest geometria wyniosłości międzykłykciowej kości piszczelowej. Stwierdzone zostały istotne różnice w jej budowie u osób, które zostały dotknięte urazem zerwania ACL w porównaniu do osób, które nie doświadczyły tego urazu. Zaobserwowano, iż u osób, u których doszło do urazu, wyniosłość międzykłykciowa odznaczała się znacznie większym przodopochyleniem, natomiast u osób zdrowych ten anatomiczny obszar wykazywał większe przednie uniesienie.
Dynamiczna stabilizacja tułowia
Należy również pamiętać o wpływie wydolności mięśni głębokich tułowia na ryzyko wystąpienia uszkodzenia ACL. Prawidłowa praca mięśni głębokich (m.in.: przepony, mięśnia poprzecznego brzucha oraz mięśni dna miednicy), pozwala na stabilizację kręgosłupa, miednicy i klatki piersiowej, co ma bardzo istotne znaczenie w zapobieganiu urazom i stworzeniu kończynom podstawy do efektywnego, bezpiecznego i dynamicznego wykonania ruchu.
Stwierdzono również m, iż podczas biegu połączonego z wykonywaniem nagłych zwrotów oraz zmian tempa, występowanie aktywności skurczowej mięśni prostowników odcinka lędźwiowego przed kontaktem stopy z podłożem przyczynia się do ustabilizowania kręgosłupa. W konsekwencji dochodzi do ograniczenia zgięcia tułowia w płaszczyźnie strzałkowej, co jako wzorzec ruchowy, wiązane jest ze zwiększeniem ryzyka wystąpienia urazu ACL.
Osoby, u których występują nieprawidłowości w zakresie pracy mięśni głębokich, te osoby są również bardziej narażone na wystąpienie urazu. Dodatkowo u tych osób podczas podejmowania aktywności fizycznej o nieadekwatnej intensywności w stosunku do ich wydolności mięśniowo – oddechowej, może dochodzić do znacznego spadku siły mięśni głębokich tułowia. Element zmęczenia może osłabiać centralną stabilizację tułowia, co w konsekwencji prowadzi do zwiększenia ryzyka zaistnienia urazu ACL.
Bibliografia:
1). Flaxman TE, Smith AJ, Benoit DL. Sex-related differences in neuromuscular control: Implications for injury mechanisms or healthy stabilisation strategies? Journal of Orthopaedic Research. 2014;32(2):310-7.
2). Vaishya R, Hasija R. Joint hypermobility and anterior cruciate ligament injury. Journal of Orthopaedic Surgery (Hong Kong). 2013;21(2):182-4.
3). Jamison ST, McNally MP, Schmitt LC, Chaudhari AM. The effects of core muscle activation on dynamic trunk position and knee abduction moments: implications for ACL injury. Journal of Biomechanics. 2013;46(13):2236-41.
4). Zeng C, Gao SG, Wei J, Yang TB, Cheng L, Luo W, Tu M, Xie Q, Hu Z, Liu PF, Li H, Yang T, Zhou B, Lei GH. The influence of the intercondylar notch dimensions on injury of the anterior cruciate ligament: a meta-analysis. Knee Surgery, Sports Traumatology, Arthroscopy. 2013;21(4):804-15.
5). McLean SG, Samorezov JE.: Fatigue-induced ACL injury risk stems from a degradation in central control. Medicine and Science in Sports and Exercise. 2009;41(8):1661-72.
